Czerniak. Nowotwór odporny na leczenie.

Z trzech podstawowych nowotworów skóry czerniak jest najbardziej złośliwym i odpornym na leczenie. Z uwagi na jego dynamiczny rozwój i częstość występowania przerzutów terapia jest niezwykle skomplikowana i wymaga udziału wielodyscyplinarnych specjalistów. Skuteczność leczenia choroby jest ściśle związana z odpowiednio wczesną diagnozą. W większości przypadków odpowiednio wcześnie wykryta zmiana na skórze, poddana kontroli przez dermatologa lub chirurga onkologa przy pomocy dermatoskopu wymaga jedynie ambulatoryjnego zabiegu chirurgicznego. Dlatego nieustannie podnosi się wagę profilaktyki czerniaka oraz regularnych kontroli zmian na skórze na całym ciele. W zdiagnozowanych wczesnych zmianach (tzw. grubość naciekania do 1 mm) wyleczalność sięga 90-100%. Niestety, statystyka dowodzi, że nawet przy niewielkich zmianach tzw. ogniska pierwotnego na skórze lub błonach śluzowych u około 15-20% chorych dojdzie do nawrotu choroby. W przypadku zmian powyżej 4 mm w momencie diagnozy odsetek ten znacznie wzrasta. W każdym postępowaniu chirurgicznym będącym podstawową metodą terapii czerniaka bada się wycięte tkanki na okoliczność występowania w nich komórek nowotworowych. Często dokonuje się też biopsji węzła wartowniczego - najbliższego węzła chłonnego, którego limfocyty są pierwszą linią obrony organizmu przed komórkami nowotworowymi. Nawrót choroby może mieć charakter wznowy w miejscu blizny po zabiegu lub różnorakich przerzutów.

Przerzuty w czerniaku.

Nawrót choroby może występować jako tzw. wznowa miejscowa. Jej najczęstszym objawem są zmiany (koloru, zgrubienia) w miejscu blizny po zabiegu. Potwierdzeniem jest badanie histopatologiczne wycinka skóry. Wznowa może wskazywać na obecność przerzutów. Nowotwór atakuje wtedy inne narządy organizmu chorego, począwszy od przerzutów in- transit, zlokalizowanych pomiędzy ogniskiem pierwotnym czerniaka, a węzłem chłonnym, poprzez przerzuty do węzłów chłonnych, aż do przerzutów do odległych narządów chorego. Odległe przerzuty często są wykrywane w płucach, jelitach, wątrobie, w mózgu, w kościach, rzadziej w trzustce i tchawicy.

Stopnie zaawansowania czerniaka.

Na podstawie czynników określających zmianę skórną, występowanie przerzutów do węzłów chłonnych, występowanie przerzutów do odległych narządów oraz indeksu mitotycznego czyli wskaźnika określającego ilość komórek ulegających mutacji, określa się stopień zaawansowania czerniaka. Według Krajowego Rejestru Nowotworów: Stopień 0 oznacza postać czerniaka nie przekraczającą naskórka, bez nacieków. Stopień 1 to stadium czerniaka bez zajęcia węzłów chłonnych, bez przerzutów, guz nie przekracza 1 mm grubości, jeśli jest owrzodzony. Bez owrzodzenia nie przekracza 2 mm. Stopień 2 to czerniak występujący tylko miejscowo lecz zmiany na skórze przekraczają 2 mm do 4 mm z owrzodzeniem. Stopień 3 to czerniak z przerzutami do regionalnych węzłów chłonnych. Mogą występować zarówno tzw. mikroprzerzuty, jak też być zajęte całe węzły. U 70 % chorych zmiany przerzutów w węzłach chłonnych poprzedzają rozsiew do odległych narządów. Stopień 4 jest najbardziej zaawansowanym stadium czerniaka. Występują przerzuty do odległych narządów.

Leczenie czerniaka w poszczególnych stadiach.

Podstawą terapii czerniaka jest zabieg chirurgiczny. Całkowite wycięcie ogniska pierwotnego. Usuwa się zmiany z odpowiednim marginesem zdrowej tkanki. Gdy potwierdzona jest obecność przerzutów w węzłach chłonnych, wykonuje się radykalne wycięcie węzłów- limfadenektomię. Począwszy od trzeciego stadium zaawansowania choroby, jej przebieg ma bardzo skomplikowany charakter. Postęp czerniaka może być bardzo gwałtowny, z szybkimi przerzutami do węzłów chłonnych i innych narządów. Na tym etapie wprowadza się leczenie systemowe. Taka złożona terapia wymaga podejścia kompleksowego, skojarzonego i wielospecjalistycznego oraz dostępności wszystkich metod leczenia w jednym miejscu.

Leczenie czerniaka w specjalistycznych ośrodkach.

Mając na uwadze agresywność choroby, jej małą podatność na leczenie i skomplikowany przebieg Europejska Organizacja Onkologiczna ECCO, a także Polski Konsultant w dziedzinie chirurgii onkologicznej i Polskie Towarzystwo Chirurgii Onkologicznej zalecają, by terapia odbywała się w specjalistycznych ośrodkach, które posiadają wysokiej klasy, doświadczonych specjalistów z wielu dziedzin medycznych oraz są wyposażone we wszystkie metody leczenia, również takie jak immunoterapia czy leczenie molekularne. W Polsce jest 20 takich ośrodków. Każdy pacjent ze skierowaniem od specjalisty lub lekarza pierwszego kontaktu może się udać do jednego z nich bez rejonizacji. Wszystkie terapie prowadzone w tych ośrodkach są w pełni refundowane.