Czerniak – nowotwór złośliwy skóry

Czerniak to nowotwór złośliwy występujący u 5% białej populacji dotkniętej chorobami nowotworowymi skóry. Z roku na rok zwiększa się liczba chorych, co może być związane z lepszą wykrywalnością raka. Czerniak należy do złośliwych nowotworów skóry. Dlatego też używanie terminu „czerniak złośliwy” jest pleonazmem, ze względu na to, że ten rodzaj raka skóry zawsze jest złośliwy. Szczyt zapadalności na tę chorobę przypada na około 7-8 dekadę życia. Statystyki wykazują, że prawdopodobieństwo rozwoju czerniaka maleje wraz z ciemniejszym kolorem skóry człowieka, ze względu na wysoki poziom melaniny w skórze. Czerniak skóry występuje najczęściej w krajach skandynawskich.

Skąd wzięło się błędne określenie “czerniak złośliwy”?

Określenie „czerniak złośliwy skóry”, szczególnie o niskim stopniu złośliwości, 1 lub 2, nie jest poprawne. Dość powszechne jest używanie sformułowania „czerniak złośliwy". Świadczy o tym, chociażby liczba zapytań w wyszukiwarkach internetowych i na forach medycznych - pacjenci pytają np. „jak rozpoznać czerniaka złośliwego?", „czerniak złośliwy - jakie objawy?”, "jak wygląda czerniak złośliwy?”, "czerniak złośliwy - rokowanie?”, „czerniak złośliwy - szanse na wyleczenie". Należy jednak wyraźnie podkreślić, że jest to sformułowanie błędne, gdyż czerniak z definicji jest nowotworem o charakterze złośliwym, a czerniak niezłośliwy w ogóle nie istnieje.

Czy każda zmiana jest czerniakiem skóry?

Czerniak (melanoma malignum) lokalizuje się przede wszystkim w skórze, ale także na błonach śluzowych, gałce ocznej, a nawet oponach mózgowo-rdzeniowych. Często powstaje w okolicy plam soczewicowatych, nieowłosionych zmian barwnikowych, znamion mieszanych skórno-naskórkowych oraz znamion łączących.

Oczywiście nie każda ciemna zmiana na skórze jest czerniakiem i trzeba ją wycinać, ale z pewnością warto ją pokazać specjaliście. Zmiany naczyniowe lub naskórkowe nie powinny wzbudzać niepokoju, ponieważ właśnie w tej grupie nie ma nowotworów złośliwych. Wielu pacjentów niepokoi się, jeśli zaobserwuje czarną zmianę, która rośnie - bardzo często są jednak to niegroźne brodawki łojotokowe.

Do kogo zgłosić się z podejrzaną zmianą?

Ważne, aby pamiętać, że pacjent nie jest w stanie samodzielnie określić czy dana zmiana jest złośliwa. Nawet po zapoznaniu  się z poradnikami na ten temat, należy udać się do specjalisty.  O ile bowiem łatwiej zauważyć nowe znamiona, to trzeba mieć na uwadze, że czerniak może rozwinąć się z tzw. pieprzyka, który jest na skórze od kilku, a nawet kilkunastu lat.

Pierwsza diagnoza powinna zostać przeprowadzona już przez lekarza rodzinnego, jednak regułą jest, że podczas tej wizyty otrzymuje się kolejne skierowanie do dermatologa lub chirurga onkologa, który będzie w stanie dokładnie zbadać zmianę. Nie należy traktować tego faktu jako braku kompetencji ze strony lekarza pierwszego kontaktu, ale jego dbałości, aby zminimalizować ryzyko pominięcia czerniaka.

Dopiero po postawieniu diagnozy potwierdzającej zmiany nowotworowe, następuje proces określenia tzw. nacieku zmiany, czyli jej głębokości - im głębiej czerniak wnika w tkankę, tym bardziej zaawansowane jest jego stadium.

Stopień złośliwości czerniaka skóry i możliwości leczenia

Przy nowotworze złośliwym skóry pięcioletnie przeżycie zależy od stadium zaawansowania klinicznego choroby. Obecnie  wyróżnia się cztery stadia i od tego głównie zależą rokowania czerniaka. Stadium I czerniaka rokuje średnio na 90% przeżycia w skali 5 lat. Przy stadium II rokowanie oscyluje pomiędzy 77 a 45%, natomiast stadium III daje jedynie 50-30% szans na przeżycie.

W zależności od stopnia zaawansowania czerniaka obecnie stosuje się kilka metod jego leczenia:

1. Operacja chirurgiczna, polegająca na wycięciu zmiany. Nie wykonuje się profilaktycznego usunięcia węzłów chłonnych, gdyż nie przyczynia się do ona do poprawy rokowania u chorego. Aby ujawnić preferencyjny obszar chłonki, standardowo podaje się barwniki i kontrast izotopowy w miejscu guza pierwotnego w celu wykonania biopsji węzła wartowniczego.
2. Immunoterapia
3. Terapia ukierunkowana genetycznie
4. Perfuzja izolowana – przy czerniakach nieoperacyjnych.
5. Chemioterapia
6. Radioterapia

Zobacz również: Diagnoza i leczenie czerniaka