Kompleksowe leczenie czerniaka

Leczenie zaawansowanego czerniaka powinno być prowadzone przez wielodyscyplinarny zespół doświadczonych specjalistów w ośrodkach z pełnym dostępem do diagnostyki oraz z pełnym dostępem do kompleksowego leczenia. Dlatego też od września 2020r. terapia pacjentów z zaawansowanym czerniakiem odbywa się w 35 wyspecjalizowanych ośrodkach.

Czerniak złośliwy jest bardzo agresywnym nowotworem skóry.

Według danych epidemiologicznych liczba zachorowań na czerniaki stale i dynamicznie rośnie, także wśród młodszej populacji Polaków[1]. Spośród ok. 4000 nowych rozpoznań czerniaka rocznie, u ok. 700 pacjentów mamy do czynienia z zaawansowanym lub rozsianym czerniakiem skóry. Należy pamiętać, iż czerniak zaawansowany jest bardzo agresywnym nowotworem, który szybko się rozwija i daje odległe przerzuty. Po pewnym czasie, u części leczonych pacjentów dochodzi do oporności na leczenie i konieczne są zmiany w strategii terapeutycznej. Wtedy kluczem do sukcesu w efektywnym leczeniu chorego jest wybór właściwej ścieżki terapeutycznej, doświadczenie lekarzy oraz pełen dostęp do diagnostyki i szerokiego wachlarza leków.

Trudna sztuka walki z czerniakiem: jeden pacjent - wielu specjalistów w zespole

Zgodnie z zaleceniami Europejskiej Organizacji Onkologicznej, jak również zgodnie z polskimi zaleceniami Krajowego Konsultanta w dziedzinie chirurgii onkologicznej oraz Polskiego Towarzystwa Chirurgii Onkologicznej[2], leczenie chorych na zaawansowanego czerniaka skóry, czerniaka paznokcia, czy czerniaka oka jest leczeniem kompleksowym, skojarzonym i wielospecjalistycznym i powinno być prowadzone przez wielodyscyplinarne zespoły.

Oznacza to, iż pacjent w ośrodku onkologicznym powinien mieć dostęp do wielu specjalistów medycznych, aby jego leczenie przynosiło mu jak największą korzyść kliniczną.

Wg rekomendacji ECCO wielodyscyplinarny zespół medyczny powinien składać się ze specjalistów dermatologii, patomorfologii, radiologii, medycyny nuklearnej, chirurgii lub chirurgii onkologicznej, onkologii, radioterapii, pielęgniarstwa, a w przypadku czerniaka oka, także okulistyki.

Prof. P. Rutkowski: Wielodyscyplinarny zespół specjalistów - to klucz do sukcesu!

Wczesne czerniaki nie wymagają wielospecjalistycznych zespołów. Z reguły dermatolog, chirurg onkolog i patomorfolog stanowią wystarczający zespół, by właściwie wyleczyć wczesnego czerniaka. Jednak leczenie chorych z czerniakiem zaawansowanym, nieresekcyjnym, przerzutowym, czyli czerniakiem od stopnia trzeciego zaawansowania z przerzutami do węzłów chłonnych lub przerzutami do okolicznych tkanek, wymaga zorganizowania pełnej współpracy pomiędzy onkologiem klinicznym, radioterapeutą, chirurgiem onkologiem, patomorfologiem i wielu innymi specjalizacjami towarzyszącymi, łącznie z możliwością leczenia powikłań terapii. To jest klucz do sukcesu– podkreśla prof. Piotr Rutkowski, Kierownik Kliniki Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków, Pełnomocnik Dyrektora ds. Badań Klinicznych Centrum Onkologii-Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie i dodaje – „W Polsce obecnie 20 publicznych, wielospecjalistycznych ośrodków spełnia te kryteria.”

Jak pracuje zespół ekspertów?

Zespół ekspercki spotyka się regularnie przynajmniej raz w tygodniu, choć z reguły częściej. Po rozpoznaniu i ocenie zaawansowania choroby podejmuje decyzje o optymalnym leczeniu, dokonuje obserwacji i niezbędnych zmian w terapii w sytuacji pojawienia się działań niepożądanych, czy progresji choroby. Wtedy istotny staje się więc także dostęp do wszystkich terapii. W przypadku progresji – postępu choroby – lekarz i pacjent mają możliwość szybkiej zmiany leczenia i wyboru alternatywnej terapii.

Leczenie chorych z zaawansowanym czerniakiem to działanie strategiczne. Leczenie jest ustalone, zaplanowane, monitorowane, dostosowywane i zmieniane w zależności od efektów terapii. Strategie leczenia przygotowywane są na bazie wywiadu z pacjentem, ogromnej ilości badań oraz doświadczenia lekarzy wchodzących w skład zespołu wielodyscyplinarnego. Stąd doświadczenie, szybki dostęp do wysokiej jakości diagnostyki w trakcie leczenia oraz szerokiego wachlarza terapii jest z punktu widzenia pacjenta i jego życia, kluczowe – podkreśla prof. Rutkowski

Kompleksowe systemowe leczenie czerniaka

Kompleksowe systemowe leczenie czerniaka obejmuje: immunoonkologię, czyli leki immunokompetentne anty-PD-1 i przeciwciała anty-CTLA-4, leczenie ukierunkowanie molekularnie – terapię celowaną anty-BRAF/MEK. Dzięki nowoczesnym terapiom, takim jak immunoonkologia, leczenie zaawansowanego czerniaka pozwala na długotrwałe przeżycie pacjenta.

Kompleksowe systemowe leczenie czerniaka obejmuje

• chirurgia
• immunoonkologia: anty-PD-1, (niwolumab, pembrolizumab), anty-CTLA-4 (ipilimumab),
• terapię celowaną inhibitorami BRAF: enkorafenib, dabrafenib, wemurafenib
• terapię celowaną inhibitorami MEK: binimetinib, trametynib, kobimetynib
• radioterapia
• chemioterapia

Najlepszą obroną przed czerniakiem jest atak!

Jeszcze kilka lat temu chorzy po usłyszeniu diagnozy zaawansowany czerniak, żyli kilka miesięcy, obecnie wielu z nich może liczyć nawet na całkowite wyleczenie. Jest to możliwe, dzięki nowym, przełomowym terapiom: immunoterapii oraz leczeniu ukierunkowanemu molekularnie, kluczowe jest zastosowanie leczenia uzupełniającego postępowanie chirurgiczne.  

Obecnie leczenie uzupełniające w Polsce możliwe jest tylko poprzez Ratunkowy Dostęp do Technologii Lekowych (RDTL). To uciążliwa procedura, która wymaga złożenia do Ministerstwa Zdrowia indywidualnego wniosku dla każdego pacjenta. Dokument wymaga zatwierdzenia przez konsultanta wojewódzkiego lub krajowego oraz Agencji Oceny Technologii i Taryfikacji, co oznacza długi czas oczekiwania. Gdyby leczenie adjuwantowe dostępne było w ramach programu lekowego, chory mógłby otrzymać leczenie już na drugi dzień. Obecnie w naszym ośrodku mamy wielu takich pacjentów, a mogłoby ich być zdecydowanie więcej – tłumaczy prof. Piotr Rutkowski, Kierownik Kliniki Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków, Pełnomocnik Dyrektora ds. Badań Klinicznych Centrum Onkologii-Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie.

Całkowite wyleczenie czerniaka, jak zmienić system by stało się możliwe

Kolejnym krokiem leczenia zaawansowanego czerniaka jest leczenie systemowe dostępne w ramach programu lekowego B59 w monoterapii: niwolumab, pembrolizumab, ipilimumab, skojarzona terapia inhibitorami BRAF/MEK oraz terapia skojarzona lekami ipilimumab i niwolumabw pierwszej linii leczenia.

Badania dowodzą, że możemy całkowicie wyleczyć zaawansowanego czerniaka, co kiedyś było marzeniem każdego onkologa. Kluczem jest odpowiedni wybór terapii oraz wprowadzenie niezbędnych zmian w strategii leczenia systemowego, a więc stworzenie programu lekowego dla  leczenia adjuwantowego – podsumowuje prof. Piotr Rutkowski

Masz czerniaka? Sprawdź, gdzie się leczyć!

Akcja informacyjna „Masz czerniaka? Sprawdź, gdzie się leczyć!” realizowana przez Akademię Czerniaka wspiera 35 ośrodków , które dysponują pełnym portfolio leków oraz zespołem doświadczonych lekarzy różnych specjalizacji niezbędnych do podjęcia optymalnej, najlepszej ścieżki leczenia pacjenta z czerniakiem. 

W każdym województwie dostępny jest przynajmniej jeden szpital lub klinika onkologiczna, która spełnia wymagania ECCO, dzięki temu pacjenci z całej Polski mogą liczyć na dostęp do doświadczonych zespołów oraz właściwej diagnostyki i leczenia. Dla pacjentów z zaawansowanym czerniakiem niezwykle istotne jest, aby leczyć się w ośrodkach, które dysponują kompleksowym leczeniem i wszystkimi dostępnymi, refundowanymi lekami.

Pamiętajmy o tym, że dobór odpowiednich specjalistów oraz spełnienie wymogów Europejskiej Organizacji Onkologicznej to nie tylko procedury na papierze. To procedury, które przekładają się na wyniki współczesnego leczenia chorych na czerniaka – podsumowuje prof. Rutkowski.

Lista 35 polskich ośrodków spełniających wymagania ECCO oraz polskie zalecania dostępna jest na www.akademiaczerniaka.org.