Czerniak błon śluzowych ‒ jak wygląda i jakie są objawy?

Czerniak błon śluzowych to rzadki nowotwór, u którego podłoża leżą zmiany w komórkach melanocytów. Poza skórą i gałką oczną, czerniak może namnażać się na błonach śluzowych jamy ustnej, odbytu czy sromu.

Czerniak jamy ustnej

Czerniak błon śluzowych jest znacznie rzadszym rodzajem nowotworu niż czerniak skóry. Wśród wszystkich rodzajów czerniaka, ten zlokalizowany na błonach śluzowych stanowi około 1,5% wszystkich przypadków. Czerniak jamy ustnej częściej pojawia się po ukończeniu 60. roku życia u ludzi rasy białej.

Czerniak błony śluzowej jamy ustnej stanowi około 33% wszystkich czerniaków błon śluzowych budujących przewód pokarmowy. Przyczyn rozwoju tego rodzaju nowotworu może być kilka. Po pierwsze, tak jak w przypadku wszystkich rodzajów czerniaka, za jego rozwój odpowiadają komórki barwnikowe, czyli melanocyty. Czerniaki jamy ustnej mogą  powstawać de novo lub być skutkiem urazów mechanicznych. W odróżnieniu od czerniaka skóry nie wykazano, aby czerniak błon śluzowych jamy ustnej mógł powstawać po nadmiernej ekspozycji na promieniowanie słoneczne. Przy czerniaku jamy ustnej objawy dotyczą powstawania płaskich lub wypukłych zmian, którym mogą towarzyszyć owrzodzenia, krwawienia, rozchwianie zębów, powiększenie okolicznych węzłów chłonnych lub rumień obwodowy. Czerniak może przybierać różne kolory (brązowy, biało-szary, czarny, fioletowy, czerwony) oraz nieregularne kształty.

Diagnostyka czerniaka jamy ustnej

Czerniak jamy ustnej bywa trudny do zdiagnozowania w pierwszym etapie choroby, gdyż rozwija się bezobjawowo. Diagnozę utrudnia lokalizacja guza, który jest trudny do rozpoznania przez pacjenta i bywa mylony przez lekarzy z łagodnymi guzami lub rakiem płaskonabłonkowym. Prawidłowe rozpoznanie powinno opierać się na badaniu klinicznym oraz wynikach badań histopatologicznych. Pod uwagę bierze się mikroskopowy obraz guza błony śluzowej, kryteria kliniczne oraz obecność skupisk proliferacyjnych melanocytów w badanej zmianie.

Diagnostyka czerniaka błony śluzowej wykorzystuje również metodę tomografii komputerowej, aby ocenić stopień zaawansowania procesów nowotworowych. Czerniak błon śluzowych w obrębie jamy ustnej jest klasyfikowany z uwzględnieniem głębokości inwazji komórek rakowych. Poziom 1 to czerniak nienaciekający w głębsze warstwy skóry, poziomem 2 określa się guza naciekającego błonę podstawną, omijając jednak okostną, omięsną oraz ochrzęstną, zaś poziom 3 dotyczy zmian nowotworowych głęboko naciekających wszystkie wymienione wyżej lokalizacje. Biorąc pod uwagę mnogość naczyń chłonnych i krwionośnych w okolicy jamy ustnej, należy mieć na uwadze, że ten rodzaj czerniaka migruje w szybkim tempie, dając bliskie i odległe przerzuty.

Czerniak żołądka

Czerniak żołądka jest bardzo rzadkim nowotworem. Badania nie wykazały, aby w tym obszarze obecne były jakiekolwiek melanocyty, dlatego też dokładny mechanizm jego powstawania nie został jak dotąd poznany. Objawy czerniaka żołądka są niespecyficzne (bóle brzucha, niedokrwistość, utrata masy ciała, krwawienie z przewodu pokarmowego) i mogą być mylone z wieloma innymi chorobami.

Czerniak odbytu

Czerniak odbytu częściej występuje u kobiet powyżej 65. roku życia. Zgrubienie przy odbycie (lub w samej odbytnicy) najczęściej umiejscawia się około 6 cm od krawędzi odbytu. Chorzy skarżą się przede wszystkim na uczucie bólu i dyskomfortu, czasem połączone z krwawieniem z guza. Polipy obecne na śluzówce odbytu mogą być bezbarwne lub zabarwione. U prawie 35% chorych w momencie rozpoznania nowotworu obecne są już przerzuty do miejscowych węzłów chłonnych.

Czerniak pochwy i sromu

Czerniaki w obrębie sromu i pochwy występują częściej niż czerniaki cewki moczowej lub pęcherza moczowego. Czerniak sromu należy do nowotworów płaskonabłonkowych i jest on najczęstszy spośród czerniaków dotykających układ moczowo-płciowy. Mediana wieku zachorowania na czerniaka sromu to 70 lat. Lokalizacja to najczęściej łechtaczka i wargi sromowe większe i mniejsze. Rak sromu przybiera postać krwawiącego guza, któremu towarzyszy świąd, pieczenie, ból oraz podrażnienie śluzówki. Chore skarżą się również na ból przy oddawaniu moczu. Czerniak pochwy najczęściej występuje w przedniej ścianie pochwy. W przypadku tego nowotworu guz jest bezbarwny i objawia się m.in. krwawieniem z pochwy, upławami oraz owrzodzeniami. Bardzo rzadko towarzyszy mu ból.

Zobacz także: Czerniak oka - objawy i przyczyny nowotworu złośliwego gałki ocznej