Nowotwory dziedziczne - dziedziczenie czerniaka po rodzicach

Dziedziczenie czerniaka jest wielogenowe. Nie wykryto dotychczas wszystkich możliwych mutacji, mogących odpowiadać za rodzinne występowanie czerniaka. Jednym z najlepiej poznanych genów jest CDKN2A.

Czy rak jest genetyczny?

Czerniak złośliwy to bardzo agresywny nowotwór, na którego zachorowalność stale rośnie. Mimo iż w pierwszej kolejności wymienia się wiele istotnych czynników ryzyka czerniaka, to jednak nie wolno lekceważyć pewnych genetycznych predyspozycji do zachorowania na czerniaka. Okazuje się, że u dzieci osób, które zachorowały na czerniaka, częściej dochodzi do powstania tego nowotworu. Nie ma jednak jednego sposobu dziedziczenia czerniaka. Uznaje się, że rodzinne przypadki występowania raka mają wielogenowe podłoże, niekiedy są związane z tym samym typem skóry i podobnymi zwyczajami w rodzinie (czyli nadmierną ekspozycją na promieniowanie UV). Czerniak może być dziedziczony autosomalnie dominująco, jednak przede wszystkim należy uznać, że podłoże genetyczne czerniaka jest bardzo złożone.

Nowotwory genetyczne - czynniki ryzyka

Każdego roku w Polsce stwierdza się nawet 4 tysiące nowych zachorowań  na czerniaka skóry. Jest to jeden z najbardziej złośliwych nowotworów. Wzrost zachorowań dotyczy przede wszystkim rasy białej i na przełomie ostatnich 50. lat liczba zachorowań wzrosła około 10-krotnie. Głównym czynnikiem kojarzonym z powstawaniem czerniaka jest promieniowanie UV. Szczególnie istotne znaczenie odgrywa opalanie w najmłodszych grupach wiekowych, czyli u dzieci. Oparzenia słoneczne obejmujące delikatną skórę dziecka, mogą zwiększyć ryzyko rozwoju czerniaka w kolejnych latach życia. Poza promieniowaniem słonecznym istotnym punktem wyjścia czerniaka są atypowe znamiona barwnikowe. Są to znamiona o nierównomiernym kolorycie, nierównej powierzchni, nierównych i niesymetrycznych brzegach, a także dość dużej wielkości. Bardzo duża ilość potencjalnie łagodnych znamion barwnikowych również stanowi czynnik ryzyka czerniaka, jak również jasna karnacja. Nie bez znaczenia pozostaje występowanie tego nowotworu u dzieci chorych na czerniaka. Dlatego też rodzinna predyspozycja genetyczna do powstawania czerniaka odgrywa - rolę w patogenezie czerniaka. Rodzinne występowanie czerniaka obejmuje zarówno czerniaka skóry jak i gałki ocznej, ale także innych narządów. Najprawdopodobniej rodzinne występowanie czerniaka ma podłoże wielogenowe o różnych sposobach dziedziczenia. Rzadko stwierdza się dziedziczenie autosomalne dominujące.

Czerniak a gen CDKN2A

Badania genetyczne potwierdziły, że nosicielstwo genu CDKN2A wiąże się ze zwiększoną częstością występowania czerniaka skóry. W zależności od położenia geograficznego, zmienna jest zależność pomiędzy zachorowalnością na czerniaka a ekspresją tego genu. Za przykład można podać Francję, gdzie około 46% przypadków rodzinnego czerniaka ma związek z genem CDKN2A, natomiast w Polsce ten odsetek wynosi niespełna 5%. Związek czerniaka z genem CDKN2A ma kilka cech. Wyróżnia go poza rodzinny występowaniem, również wieloogniskowość, a także współistnienie raka trzustki i zwiększone ryzyko wystąpienia raka piersi.

Badania genetyczne czerniaka

Poza genem CDKN2A nie zidentyfikowano genów mających istotne znaczenie w zachorowaniach na czerniaka. Ze względu jednak na to, że w rodzinach, w których przypuszcza się dziedziczne występowanie czerniaka, odsetek genu CDKN2A jest niewielki, prowadzi się nadal badanie czerniaka w kierunku wykrycia innych genów odpowiedzialnych za ten nowotwór. Analizuje się, m.in. geny MC1R, BRCA2, XPD, choć wzrost ryzyka czerniaka w przypadku tych genów nie jest bardzo duży. Ponadto należy zaznaczyć, że nie tylko obecność pojedynczej mutacji genowej ma związek z zachorowaniem na czerniaka. Należy brać pod uwagę kilka różnych mutacji genowych i współistniejących czynników ryzyka.

Bardzo ważne, by osoby, których krewni pierwszego lub drugiego stopnia chorowali na czerniaka skóry, co pół roku powinni być poddawani badaniom dermatologicznym. Znamiona wykazujące cechy transformacji nowotworowej zaleca się usuwać.