Czerniak. Agresywny nowotwór odporny na leczenie.
Z trzech podstawowych nowotworów skóry czerniak jest najbardziej złośliwym i odpornym na leczenie. Z uwagi na jego dynamiczny rozwój i częstość występowania przerzutów terapia jest niezwykle skomplikowana i wymaga udziału wielodyscyplinarnych specjalistów. Skuteczność leczenia choroby jest ściśle związana z odpowiednio wczesną diagnozą. W większości przypadków odpowiednio wcześnie wykryta zmiana na skórze, poddana kontroli przez dermatologa lub chirurga onkologa, wymaga jedynie ambulatoryjnego zabiegu chirurgicznego. Dlatego nieustannie podnosi się wagę profilaktyki czerniaka oraz regularnych kontroli zmian na skórze na całym ciele. W zdiagnozowanych wczesnych zmianach (tzw. grubość naciekania do 1 mm) wyleczalność sięga 90-100%. Niestety, statystyka dowodzi, że nawet przy niewielkich zmianach tzw. ogniska pierwotnego na skórze lub błonach śluzowych u około 15-20% chorych dojdzie do nawrotu choroby. W przypadku zmian powyżej 4 mm w momencie diagnozy odsetek ten znacznie wzrasta.
Zasady leczenia czerniaka.
U chorych na czerniaki postępowaniem z wyboru jest leczenie chirurgiczne. Chirurg onkolog wycina zmiany na skórze z odpowiednim marginesem zdrowej tkanki oraz podejmuje decyzję o wykonaniu biopsji tzw. węzła wartowniczego, najbliższego węzła chłonnego. W przypadku zaawansowania choroby, jej przerzutów do węzłów chłonnych oraz przerzutów do innych narządów, tzw. trzeciego i czwartego stopnia czerniaka, postępowanie powinno być indywidualizowane i prowadzone przez wielodyscyplinarny zespół specjalistów z doświadczeniem w leczeniu i diagnostyce choroby. Leczenie powinno być kompleksowe, skojarzone i wielospecjalistyczne. Jak mówi prof. Piotr Rutkowski z Kliniki Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków w Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie oraz jeden z inicjatorów Akademii Czerniaka:
- Wczesne czerniaki tak naprawdę nie wymagają całego składu. Z reguły dermatolog, chirurg onkolog i patomorfolog wystarczają do tego, by właściwie wyleczyć wczesnego czerniaka. Ale już od stopnia trzeciego, czyli od fazy przerzutów do węzłów chłonnych lub przerzutów tzw. in transit, a szczególnie w zaawansowanych, nieresekcyjnych, przerzutowych czerniakach jest konieczne zorganizowanie pełnej współpracy pomiędzy onkologiem klinicznym, radioterapeutą, chirurgiem onkologiem, patomorfologiem i wielu innymi specjalizacjami, łącznie z możliwością leczenia powikłań terapii. To jest klucz do sukcesu (…) Ponieważ leczenie jest skomplikowane, zarówno leczenie ukierunkowane czyli tzw. terapia celowana, jak i leczenie za pomocą immunoterapii czyli leczenie za pomocą przeciwciał anty PD-1 lub anty CTLA - 4, i związane jest ze swoistymi objawami ubocznymi, musi to być ośrodek dysponujący specjalistami z odpowiednim doświadczeniem. Znaczy to, że chory powinien mieć w nim wybór terapii, a lekarz mieć odpowiednie kompetencje.
Standardy Europejskiej Organizacji Onkologicznej.
Zasady leczenia czerniaków określają podobnie zalecenia ECCO (Europejskiej Organizacji Onkologicznej oraz Polskiego Konsultanta w dziedzinie chirurgii onkologicznej i Polskiego Towarzystwa Chirurgii Onkologicznej. Mówią one o tym, że pacjent powinien być leczony w placówce, która może mu zagwarantować wszystkie dostępne metody leczenia. Placówka ma zagwarantować kompleksowość leczenia, na miejscu powinno być lekarskie konsylium zapewniające konsultację wielospecjalistyczną oraz optymalny wybór terapii.
Ośrodki w Polsce oferujące kompleksowe leczenie czerniaka.
W naszym kraju kompleksowe leczenie czerniaka jest prowadzone w 20 ośrodkach. Oznacza to, że w każdym z nich są dostępne wszystkie możliwe terapie, w tym najbardziej nowoczesne i innowacyjne, jak immunoterapia czy leczenie molekularne. Leki są w pełni refundowane, chorzy znajdują się pod opieką wielospecjalistycznego zespołu specjalistów. Nie obowiązuje rejonizacja, do przyjęcia wystarcza skierowanie od lekarza specjalisty lub lekarza pierwszego kontaktu. Co istotne, ośrodki te posiadają doświadczenie w leczeniu wielu skomplikowanych odmian tej podstępnej choroby, dlatego z punktu widzenia pacjenta ważne jest, by znaleźć się w jednym z tych 20 ośrodków.